وحید شالچی: تداوم طبقۀ متوسط ممتنع است/ تغییر جایگاه عینی طبقۀ متوسط در ایران

وحید شالچی در این نشست گفت: دشوار است در ایران در مورد فرهنگ طبقه متوسط صحبت کنیم که بخشی از این دشواری، مفهومی است. خود مفهوم «طبقه متوسط» اصلاً ساده و مورد توافق نیست. کسانی که از منظر اقتصاد، به این طبقه نگاه می‌کنند، این طبقه را به ثروت و درآمد دلالت می‌دهند. به لحاظ جامعه‌شناسی هم نوع نگاه‌ها متفاوت است. عموماً جامعه‌شناسان از منظر مدارک علمی، شغل و منزلت شغلی، به طبقه متوسط نگاه می‌کنند. انسان‌شناسی، فلسفه و … بیشتر از زاویه فرهنگی به طبقه متوسط می‌نگرد که زیست جهان فرهنگی و شیوه‌ای از زیستن را مورد نظر دارند. روشن است که تحصیلات، درآمد و بقیه وجوه ارزیابی طبقه متوسط به هم مرتبط است. این تفاوت‌ها و معضلات مفهومی، بحث درباره طبقه متوسط را پیچیده می‌کند.

وی ادامه داد: نکته دیگری که موضوع طبقه متوسط را پیچیده می‌کند، به ایران و جامعه ایرانی بازمی‌گردد. آیا به لحاظ تاریخی، در جامعه ایران طبقات شکل گرفته‌اند یا نه؟ به آن شکلی که تمایزات طبقاتی در بریتانیا شکل گرفت، آیا به آن شکل می‌توان از طبقه در ایران صحبت کرد یا شکاف‌های اجتماعی دیگر مهم است؟ مثلاً نوع مذهب مهم است یا بحث اقتصادی؟ در پژوهش‌های ما در ایران، چنین ادبیاتی وجود ندارد که از سبک فرهنگ طبقه متوسط و سیاست‌های فرهنگی، صحبت کند. در آمریکا انبوهی از پژوهش‌ها در این مورد وجود دارد. در آنجا می‌توانیم تفاوت فرهنگ طبقه متوسط را با طبقات کارگر بیان کنیم. در بریتانیا و فرانسه هم می‌توانیم به طور روشن، از طبقه متوسط سخن بگوییم اما در ایران بیشتر می‌توانیم تحلیلی صحبت کنیم تا اینکه داده بنیاد و مستند حرف بزنیم. شاید بتوانیم مفروض بگیریم که ویژگی‌های طبقه متوسط در بریتانیا، احتمالاً در اینجا هم وجود دارد. اما زود است که بتوانیم در مورد فرهنگ طبقه متوسط در ایران صحبت کنیم.

وی افزود: طبقه متوسط، طبقه‌ای است که نگرانی غذا و نیازهای پایه را ندارد اما شاید در این موضوع هم در ایران بتوانیم بحث کنیم که نیازهای زیستی و اولیه آنها هم دچار مشکل است. با این وضعیت، بیشتر باید این موضوع را پرابلماتیک و بر اساس آن عمل کنیم.

منبع خبر: عطنا