دکتر مرتضی فرهادی، برندۀ جایزۀ پژوهش فرهنگی سال شد

دکتر مرتضی فرهادی، مردم شناس برجسته ایران و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی در این مراسم گفت: در کنار تمام انتقادها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جاذبه‌های مفیدی هم دارد. فعالیت‌های این وزارت خانه توانست برای من که محقق گوشه‌گیری هستم جاذبه داشته و من را از زاویه خودم بیرون بکشد. به طور کل این وزارت خانه می‌تواند محققان گوشه گیر را به دل میدان کار بیاورد.

وی با اشاره به کتاب «واره: درآمدی بر مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون» خود توضیحاتی را درباره فعالیت‌های زنان در سال‌های ۱۳۳۵ ارائه کرد و گفت: در آن سال‌ها که ایران جمعیت ۱۸ میلیونی داشت، ۱۰ میلیون زیر چتر «واره» تعاون بودند. اما امروز می‌بینیم که همه واره‌های ما تبدیل به واره پول و مصرف شده و به‌جای تولید صندوق‌های قرض‌الحسنه و مصرف بیشتر جا گرفته است. ساختار جامعه ما در آن دوران تولیدی بود اما اکنون مصرفی شده است و صندوق‌های قرض الحسنه هم اعتبار برای مصرف اعطا می‌کنند.

این استاد مردم‌شناس همچنین با تاکید بر اینکه باید فکری به حال پژوهشگران خویش‌فرما کرد، چراکه اکنون در حال نابودی هستند، گفت: پیش از انقلاب به دلیل پشتیبانی گاز و نفت پژوهشگران به بودجه‌های زیادی دسترسی داشتند و همین موضوع موجب شد وزارت خانه‌های مختلف کارفرمای پژوهش‌های ویژه خود باشند. البته این فعالیت‌ها خوب است اما چنانچه به واقعیت پیوند بخورد؛ متأسفانه امروز مشکل ما این است که با وجود اینکه کشور هزاران پژوهشگر خویش‌فرما دارد که انگیزه دارند اما حمایت‌های مادی و معنوی کافی‌ای از آنها صورت نمی‌گیرد. باید اجازه دهیم تعدادی از پژوهشگران خودشان مشخص کنند که درباره چه موضوعاتی تحقیق کنند و روی به کارهای سفارشی نیاورند. یک پژوهشگر باید شاخک‌های تیزی داشته باشد و نیازهای جامعه خود را کشف کند. امروز ۳۰ سال است که ما تنها از مصرف و اوقات فراغت حرف می‌زنیم پس جایگاه تولید و کار کجاست این موضوعات باید توسط پژوهشگران خویش‌فرما دنبال شود.

فرهادی در ادامه به مقاله خود که سال‌ها پیش باعنوان «صنعت برفراز سنت یا در برابر آن؟» در جشنواره‌ای از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد توجه قرار گرفت، اشاره کرد و گفت: این اقدام وزارت خانه موجب شد مقاله من در همایش‌ها و نشریات دیگر مورد توجه قرار گیرد و بارها تجدید چاپ شود. همین برای من انگیزه‌ای شد تا اکنون پس از ۱۴ سال، کتاب دوجلدی را با همین موضوع گردآوری کنم و در واقع برای تألیف آن ۱۳ سال خود را گروگان گرفتم و حتی از تهران بیرون نرفتم چرا که معتقدم پژوهشگر اگر شهید پژوهش نباشد باید اسیر آن باشد. بنابراین تأثیر توجهات وزارت خانه‌ای مانند فرهنگ و ارشاد اسلامی روی فعالیت‌های پژوهشگران خویش‌فرما مؤثر است.

این استاد مردم‌شناسی در پایان سخنانش خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از شمارگان پایین کتاب‌ها انتقاد کرد و گفت: آقای وزیر لطفاً کاری کنید. چرا که در گذشته کتابی مانند «اشک مهتاب» ۱۱هزار شمارگان داشت اما امروز کتاب من که نتیجه نقد فراگیر به مکتب نوسازی است و ۱۳ سال زمان برده ۲۰۰ نسخه تیراژ دارد.